Handhavers Leeuwarden bedreigd met mes

Gemeente Leewarden: “Wapenstok en pepperspray hadden het verschil kunnen maken”

Zijn wapenstok en pepperspray nodig om aan het eind van de dag veilig thuis te komen? Een filmpje dat vorige week viral ging laat de noodzaak duidelijk zien. Handhavers in Leeuwarden worden bedreigd met een mes en kunnen zichzelf niet verdedigen: hun riem is leeg.

Door Marianne van Smaalen en Annemiek Brumsteede

De situatie toont aan dat de acties voor verdedigingsmiddelen die we in Amsterdam voeren niet voor niets zijn. Ook de gemeente Leeuwarden vindt dat haar handhavers veilig op straat moeten kunnen werken en deed daarom in mei een  aanvraag voor wapenstok en pepperspray.
Ondertussen krijgen de handhavers uit Leeuwarden op internet veel kritiek op hun handelen. In het filmpje is te zien dat de verwarde man het alleen heeft gemunt op de gemeentelijke handhavers; een boa van de NS kan de man wel normaal aanspreken. Ze zijn aangeslagen en willen graag hun verhaal doen. Vakbond BOA ACP sprak met Mark Schellingerhout van de gemeente Leeuwarden.

Waren de handhavers deze man al eerder tegen gekomen, was er al eerder iets voorgevallen?
“De betrokkene is bij ons bekend. En in dit geval was hij eerder op de dag aangesproken en verzocht te vertrekken naar aanleiding van een overlastmelding. In de middag kwam opnieuw een melding binnen, waarop handhavers weer ter plaatse gingen. Op het moment dat de handhavers met betrokkene een gesprek probeerden aan te knopen, liep het uit de hand zoals uit het filmpje blijkt.”

Waarom kon de man van NS wel met hem in gesprek gaan?
“Wij denken dat de NS medewerker (Service & Veiligheid) wel het gesprek kon aangaan omdat betrokkene het specifiek had gemunt op de handhavers van Stadstoezicht (lees: mensen met een blauw uniform).”

Komt dit soort incidenten vaker voor in Leeuwarden?
“Doorlopend worden handhavers van de gemeente Leeuwarden opgeleid en getraind om te kunnen de-escaleren. En om daar waar de-escalatie niet mogelijk is zo goed mogelijk met de situatie om te kunnen gaan. Handhavers in Leeuwarden beschikken over handboeien en worden in verband met de kwaliteitseisen die worden gesteld ook periodiek getraind en getoetst in het gebruik hiervan. Bovendien krijgen ze een maatwerktraining om te leren omgaan met verwarde personen en kennen ze de  werkafspraken met de politie over informatie-uitwisseling en het werken op straat. Er wordt geïnvesteerd in de handhavers om deze zo goed- en veilig mogelijk het werk te kunnen laten uitvoeren. Helaas maakt dit niet dat incidenten uitblijven.”

Kunt u voorbeelden van incidenten noemen?
“Incidenten waarbij er sprake is geweest van een bedreigende situatie, komen vaker voor in Leeuwarden. Een kleine selectie:

Handhavers worden in het bijzijn van veel omstanders belaagd door een verwarde man met ijzeren stang. Hij slaat daarmee herhaaldelijk in hun richting en blijft naar hen toe lopen. Zij zien zich genoodzaakt zich terug te trekken, in hun dienstvoertuig te gaan zitten en politie te informeren via de meldkamer. Enige minuten later komt politie ter plaatse en na dreiging met pepperspray legt de man zijn stang neer en kan aangehouden worden.

Een handhaver spreekt een persoon aan op fietsen in voetgangersgebied. De persoon is het daar niet mee eens en valt na een woordenwisseling de handhaver aan met een schroevendraaier. Omdat hij niet aan de persoon kan ontkomen verdedigt hij zich met zijn blote handen en raakt daarbij licht gewond. Daarbij komt de handhaver in contact met bloed van de persoon waarna in het Medisch Centrum Leeuwarden bloedonderzoek moet plaatsvinden van zowel de handhaver als zijn belager.

Tijdens een controle van een opkopersbedrijf krijgt de eigenaar ruzie met een klant. Wanneer die ruzie escaleert komen de aanwezige handhavers tussenbeide om de ruzie te sussen. Dit leidt vervolgens tot fysiek geweld tegen eigenaar en handhavers.
Een groep jongeren wordt aangesproken tijdens de dienst in verband met overlast gevend gedrag. Op het moment dat een handhaver vraagt om een identiteitsbewijs wordt hij door de groep belaagd. De handhaver in kwestie loopt een hersenschudding op en zit enkele weken thuis.”

Wat doet het met de handhavers dat dit filmpje internet over gaat?
“De handhavers in kwestie en ook de andere handhavers binnen deze eenheid zijn aangeslagen. Het was bekend dat een incident als dit – gelet op eerdere incidenten in de stad en in het land – zou kunnen plaatsvinden. Maar de handhavers hebben altijd gehoopt dat het niet henzelf zou overkomen. Dat het filmpje over het internet gaat, vinden zij ontzettend vervelend. In het bijzonder door sommige reacties van burgers, waaruit soms blijkt dat die geen inzicht hebben in het werk dat wordt verricht. Anderzijds hopen zij ook dat het een bijdrage kan leveren aan de discussie die speelt over geweldsmiddelen. Verwarde personen en geweld zijn niet exclusief aan de politie, in tegendeel zelfs. Juist dit soort problematiek komt grotendeels toe aan de handhavers, omdat zij vaker op straat zijn te vinden. De handhavers staan echter op straat zonder middelen om zichzelf te verdedigen.”

Is het belangrijk dat er een wapenstok en/of pepperspray komt?
“De afgelopen jaren zijn handhavers in snel tempo taakvolwassen geworden. Handhavers hebben meer bevoegdheden gekregen en kennen een groter takenpakket. Gelet op de taakvolwassenheid krijgen burgers in toenemende mate in verschillende facetten te maken met handhavers. Andersom geldt ook dat handhavers vaker te maken krijgen met burgers, waaronder agressieve, dronken en verwarde personen. Aanhoudingen van verdachten gaan regelmatig gepaard met het toepassen van fysiek geweld en/of het gebruik van handboeien. De afgelopen jaren is een stijgende lijn in het aantal -gewelddadige- incidenten tegen handhavers te herkennen. Door wapenstok en pepperspray aan de uitrusting toe te voegen kunnen handhavers in situaties waarin ondanks alle voorzorgsmaatregelen, toch sprake is van escalatie beter voor hun eigen veiligheid zorgen. Vaak gaat het daarbij om het overbruggen van de tijd voordat assistentie -van politie of collega handhavers- arriveert. Het zorgt ook voor een groter veiligheidsgevoel, waardoor de handhavers zich zekerder op straat begeven.
Ook in de situatie zoals te zien is in het filmpje, waarbij de collega’s worden achtervolgd door een persoon met een mes, had dat ons inziens een verschil kunnen maken.  Omdat deze ontwikkelingen met het bijgaande gebrek aan verdedigingsmiddelen voor handhavers door het management van Stadstoezicht en het bestuur van Leeuwarden is onderkend, is halverwege mei 2019  een formele aanvraag voor wapenstok en pepperspray voor advies naar de politie als direct toezichthouder van de boa gestuurd. Deze aanvraag is nog in behandeling. Wij hopen van harte dat hier, ondanks het landelijke standpunt van de politie, een positief advies wordt afgegeven.”